محمود کیانوش
محمود کیانوش
پدر شعر کودک ایران
محمود کیانوش (زاده ۱۲ شهریور ۱۳۱۳ در مشهد) محقق، شاعر و نویسنده معاصر است. گستره آثار او علاوه بر شعر و داستان، زمینه‌های دیگری چون ترجمه، نقد ادبی و داستانهای کودکان را در بر می‌گیرد. بر همه اینها باید آثار روزنامه‌نگاری وی را نیز افزود. وی بیشتر برای کودکان شعر می سراید و ملقب به "پدر شعر کودک" در ایران می باشد.
داستان او در نوجوانی در مسابقه داستان‌نویسی دانش آموزان سراسر کشور برندهٔ مقام اوّل شد.
او از پیشگامان شعرهای منثور آهنگین است و مجموعهٔ شعرهای آهنگینش با عنوان «شکوفهٔ حیرت» (۱۳۳۴–۱۳۳۸) انتشار یافت. کیانوش از جمله شاعران معاصری است که اشعاری ساده و بی پیرایه می سراید. اشعار او در وصف انسان و طبیعت است و رابطه آنها بیشتر جنبه تعقل و منطق دارد تا احساس و عاطفه در واقع میتوان گفت شعر کیانوش بازتاب اندیشه ها و تاملات او درباره انسان و طبیعت است. شعرهایی که او در آنها به پیوند و ارتباط ذاتی انسان و طبیعت می پردازد، از زیبایی ویژه ای بر خوردارند کیانوش شاعری است که ذهنش سرشار از مسائل مردم است. در مجموع کیانوش شاعری است که با بیانی ساده و روشن و توصیف زیبای طبیعت و ارتباط انسان با آن اشعار موثر و دلنشینی را آفریده است.
اوّلین ترجمهٔ او به صورت کتاب، رمان «به خدایی ناشناخته» اثر جان اشتاین بک است که در سال ۱۳۳۶ منتشر شد.
کیانوش مدتی عضو هیئت تحریریه و همچنین سردبیر مجلّهٔ «صدف» و چهار دوره هم سردبیر مجلّهٔ «سخن» بود.
کیانوش هم‌اکنون (۱۳۹۹) در لندن با همسرش پری منصوری که نویسنده و مترجم است، زندگی می‌کند. آنها دو فرزند به نامهای کاوه و کتایون دارند.
- کتابشانسی:
شمار آثار کیانوش از ۸۰ فزون‌تر است. از مهم‌ترین آثار وی میتوان این عناوین را براساس کتابخانه ملی ایران نام برد:
- شعر:
شکوفه حیرت (مجموعه شعر)
ساده و غمناک (مجموعه شعر)
ماه و ماهی در چشمه باد (مجموعه شعر)
قصیده‌ای برای همه (یک شعر بلند)
آب‌های خسته (مجموعه شعر)
خرخاکی‌ها، یونجه‌ها و کلاغ‌ها (مجموعه شعر)
ناگهان انسان و زمینش (یک شعر بلند)
از پرنده‌ها و انسان (مجموعه شعر، به انگلیسی) ترجمه شده
- رمان:
مرد گرفتار، تهران: سازمان کتاب‌های جیبی، ۱۳۴۳.
برف و خون (با اسم مستعار دیگنو دِه آلابنتزا)، تهران: آگاه، ۱۳۵۶.
حرف و سکوت، تهران: فاروس، ۱۳۵۸.
غوّاص و ماهی، تهران: ش‍ب‍اه‍ن‍گ، ۱۳۶۸.
در آفاق نفس، تهران: س‍روش، ۱۳۸۲.
باغی در کویر، تهران: آفرینش، ۱۳۸۶.
این آقا کی باشند؟، تهران: مروارید، ۱۳۸۹.
اسم نمی خواهد (حدیث نفس)، لندن: بی‌نا، ۲۰۱۰؛ تهران: انتشارات فرهنگ جاوید.
آی، زندگی!، لندن: بی‌نا، ۲۰۱۲؛ تهران: فرهنگ جاوید.
سفر شک و سؤال، لندن: بی‌نا، ۲۰۱۳؛ تهران: فرهنگ جاوید.
-داستان کوتاه:
غصّه‌ای و قصّه‌ای، تهران: سازمان کتاب‌های پرنده آبی، ۱۳۴۴.
در آنجا هیچ‌کس نبود، تهران: زوار، ۱۳۴۵.
آینه‌های سیاه، تهران: انتشارت نیل، ۱۳۴۹.
و بلا آمد و شفا آمد، تهران: بی‌نا، ۱۳۵۲.
در طاس لغزنده، تهران: آب‍ان‍گ‍اه، ۱۳۷۹.
- نمایشنامه:
از خون سیاوش، تهران: قطره، ۱۳۸۴.
علامت سؤال، تهران: قطره، ۱۳۸۸.
- رمان و داستان کوتاه برای کودک و نوجوان:
آدم یا روباه (رمان)، تهران: بی‌نا، ۱۳۴۸.
از بالای پلۀ چهلم (مجموعۀ داستان کوتاه)، تهران: اندیشه، ۱۳۵۶.
دهکدۀ نو (مجموعۀ داستان کوتاه)، تهران: اشرفی، ۱۳۵۷.
از کیکاووس تا کیخسرو (بازنویسی سه داستان سهراب، سیاوش، و فرود از شاهنامۀ فردوسی)، بی‌جا: بی‌نا، بی‌تا.
حمّامی‌ها و آب‌انباری‌ها، بی‌جا: بی‌نا، بی‌تا.
خودنویس آبی و گل سرخ (رمان)، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، ۱۳۹۲.
- نقد ادبی:
بررسی شعر و نثر فارسی معاصر (مجموعه مقالات)، تهران: مانی، ۱۳۵۳.
ن‍ظم، ف‍ض‍ی‍ل‍ت و زیبایی (ت‍أم‍لات‍ی در هنر و ادب‍ی‍ات)، تهران: آگاه، ۱۳۶۹.
زن و عشق در دنیای صادق هدایت و نقدی تحلیلی و تطبیقی بر بوف کور، لوس آنجلس: شرکت کتاب، ۱۳۸۲؛ تهران: فرهنگ جاوید.
بردار اینها را بنویس، آقا!، لندن: بی‌نا، بی‌تا؛ تهران: فرهنگ جاوید.
شعر فارسی در غربت.
- ترجمه‌ها:
به خدای ناشناخته، جان استاین‌بک، تهران: آبشار، ۱۳۳۶.
زن‍ی که گ‍ری‍خ‍ت، دی. اچ. لارنس، تهران: آبشار، ۱۳۳۷.
س‍رزم‍ی‍ن و مردم ژاپ‍ن، ژوزف‍ی‍ن وآن، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب، ۱۳۴۲.
س‍ی‍ر روز در شب، یوجین اونیل، سازمان کتاب‌های پرنده آبی، ۱۳۴۴؛ چاپ دوم: تهران: اشرفی، ۱۳۵۷؛ چاپ سوم، تهران: فرهنگ جاوید.
پ‍روان‍ه‌ه‍ای س‍پی‍د: چهل‌وچهار اثر از بیست‌وسه نویسنده بزرگ جهان، تهران: آذر، ۱۳۴۵.
عشق در م‍ی‍ان ک‍وم‍ه‌ه‍ای ی‍ون‍ج‍ه، دی. اچ. لارنس، تهران: اشرفی، ۱۳۴۵.
م‍ال‍ون م‍ی‌م‍ی‍رد، ساموئل بکت، نیل، ۱۳۴۷؛ تجدید چاپ، تهران: فرهنگ جاوید، ۱۳۹۹.
خانه برناردا آلبا، فدریکو گارسیا لورکا، تهران: نیل، ۱۳۴۸؛ چاپ دوم: تهران: اف‍راز، ۱۳۸۵؛ چاپ سوم: تهران: قطره، ۱۳۸۸.
داستان یک پولی، برتولت برشت، ترجمه هوشنگ پیرنظر، ترجمه اشعار از محمود کیانوش، تهران: نیل، ۱۳۴۹؛ تجدید چاپ، تهران: فرهنگ جاوید.
آنها زنده‌اند، آثول فوگارد، تهران: بی‌نا، ۱۳۵۰، تجدید چاپ، تهران: قطره، ۱۳۸۸.
میمون گلی کوچولو، کارلو کلودی، اندیشه، ۱۳۵۰.
ب‍چ‍ه‌ه‍ای ع‍م‍وت‍ام، ریچارد رایت، نیل، ۱۳۵۱؛ تجدید چاپ، تهران: انتشارات وال.
در انتظار بربرها، کنستانتین کاوافی، تهران: انتشارات زمان، ۱۳۵۱.
ب‍ازگ‍ش‍ت به زادب‍وم، امه سزر، تهران: آگاه، ۱۳۵۴.
سلام و خداحافظ، آثول فوگارد، تهران: بی‌نا، ۱۳۵۵؛ تجدید چاپ: تهران: قطره، ۱۳۸۸.
برف و خون، دی‍گ‍ن‍وه آل‍اب‍ان‍ت‍زا، تهران: آگاه، ۱۳۵۶.
سی‌زوئه بانسی مرده است، آثول فوگارد، تهران: بنگاه نشر اندیشه، ۱۳۵۶؛ چاپ دوم: تهران: قطره، ۱۳۸۸.
جلاد، پر لاگرکویست، تهران: آگاه، ۱۳۵۷؛ تجدید چاپ، تهران: فرهنگ جاوید.
ه‍اوائ‍ی: گ‍وه‍ر اق‍ی‍ان‍وس آرام، اسکار لوئیس، تهران: شرکت انتشارات ع‍ل‍م‍ی و ف‍ره‍ن‍گ‍ی، ۱۳۷۳.
خ‍ن‍ده ن‍ی‍ش‍ت‍ر: داستانهای طن‍زآم‍ی‍ز از ن‍وی‍س‍ن‍دگ‍ان جهان (گزیده و ترجمه)، تهران: زلال، ۱۳۷۴.
شعر به شعر: اشعاری از شاعران جهان (گردآوری)، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، ۱۳۸۰.
مرگ و دختر، آریل دورفمن، تهران: فرهنگ جاوید، ۱۳۹۷.
- نمونه اشعار:
(۱)
مادرم، خسته‌ای، بیا بنشین
این همه کار کرده‌ای، بس نیست؟
غیر از تو، بگو در این خانه
ای عزیز همه، مگر کس نیست؟
صبح پیش از تمام ما بیدارص
می‌شوی، کار می‌کنی تا شب
با دو خورشید مهربان در چشم
با بهار تبسمی لبخند
آخر شب که ما همه خوابیم
باز هم، مادرم، تو بیداری
ذره‌ای خستگی نمی‌فهمم
تو مگر آفریده‌ی کاری؟
گاه در طول روز، در خانه
کاری از ما بخواه، مادر جان
دل من سوخت بس که مظلومی
آه داری گناه، مادر جان
مادرم، من که دخترت هستم
باید امروز همدمت باشم
شاد باشم، اگر تو هم شادی
هم که غمناک از غمت باشم
من اگر کار خانه را کم کم
از تو در کودکی نگیرم یاد
می‌‌شوم پاک تنبل و بی عار
می‌رود زندگامی‌ام بر باد
فکر خود نیستی، چه باید کرد!
فکر من باش، مادرم، آخر
مثل تو مادری شوم فردا
من که امروز دخترم، مادر!
(۲)
در بهاری سرد
مرغ زیبایی نشسته شادمان بر شاخۀ اندوه!
سادگی افتاده همچون شبنمی از دیدۀ مهتاب
در سکون حیرتی خاموش
بر عقیق بوتۀ اعجاب
زندگی چون کودکی تنهاست
ساده و غمناک
اشک سردی همچو مروارید
می‌دود در جام چشمانش
می‌چکد بر خاک
زندگی زیباست
ساده و مغموم
چون غزالی در کنار چشمه‌ای، در خلوت جنگل
مانده از دیدار جفت گمشده محروم
دیده‌اش از انتظاری جاودان لبریز
زندگی چون کودکی تنهاست
ساده و غمناک
زندگی زیباست.
(۳)
یک گل، ده گل، صد تا گل
این‌جا، آنجا، هر جا گل
دامن، دامن، فروردین
می‌روید بر دل‌ها گل
باغ و دره پُر گل شد
کوه و دشت و صحرا گل
لب‌ها را گل خندان کرد
شد از شادی لب‌ها گل.
(۴)
کودک من، بهارِ من
مایه‌ی افتخار من،
عیدت مبارک
کودک مهربان من،
بلبل خوشزبان من،
عیدت مبارک
ای گل خوبروی من،
طوطی قصه‌گوی من،
عیدت مبارک
کودک من، امید من،
بخت خوش سفید من،
عیدت مبارک
جمع‌آوری و نگارش: #لیلا_طیبی (رها)
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
منابع
- ویکی‌پدیا.
- سایت کتابخانه ملی ایران.
- وبلاگ رسمی محمود کیانوش: شعر جهانی (جان و جهان محمود کیانوش)
- کانال تلگرامی شعر و ادب فارسی.
